Gazda Jakov
| ◄ | Sadržaj: | Насловна ► |
Насловна
I ПОЈАВА
II ПОЈАВА
III ПОЈАВА
IV ПОЈАВА
V ПОЈАВА
VI ПОЈАВА
VII ПОЈАВА
VIII ПОЈАВА
IX ПОЈАВА
X ПОЈАВА
XI ПОЈАВА
XII ПОЈАВА
XIII ПОЈАВА
XIV ПОЈАВА
XV ПОЈАВА
XVI ПОЈАВА
XVII ПОЈАВА
XVIII ПОЈАВА
XIX ПОЈАВА
XX ПОЈАВА
RJEČNIK
Prof. dr Goran Maksimović
Filozofski fakultet
Univerzitet u Nišu
U Rukopisnom odeljenju Matice srpske u Novom Sadu, pod Inv. brojem 59, nalazi se nepotpisani rukopis „slike iz života u jednom činu“ Gazda Jakov, koji je 14/27. maja 1902. godine poslao Svetozar Ćorović na konkurs Matice srpske za nagradu iz „Fonda Jovana pl. Nake“. Rukopis je nepotpisan jer su to predviđali uslovi konkursa. Ćorović tada nije nagrađen, a rukopis su recenzirali, zajedno sa deset drugih prispjelih djela, Radivoj Vrhovac i Sava Petrović, ali je sačuvan u zbirci Rukopisnog odeljenja Matice srpske. Ispisan je čitkim pisanim slovima na kariranoj hartiji dimenzija 22h28 cm i sadrži ukupno 38 stranica. Prve dve stranice, naslovna i stranica sa popisom lica, nisu numerisane a iza njih slijedi 36 numerisanih stranica (od broja jedan do trideset šest) na kojima ne nalazi tekst „šaljive igre“ Gazda Jakov.
Na postojanje rukopisa prvi je ukazao Luka Dotlić u raspravi „Još dve nepoznate „jednočinke Svetozara Ćorovića“, Književnost, god. HII, broj 11/1956), str. „498-500. Iza toga u dva navrata ovaj rukopis pominje Josip Lešić. Najprije uzgredno, u jednoj fusnoti, u knjizi Grad opsjednut pozorištem, „Kulturno nasljeđe“, Svjetlost, Sarajevo, 1969, str. 306; z zatim znatno potpunije u knjizi Vrijeme melodrame, „Kulturno nasljeđe“, Svjatlost. Sarajevo, 1989, str. 123-125. Prema dostupnim dosadašnjim saznanjima „šaljiva igra“ Gazda Jakov nije do sada objavljena. Ne pojavljuje se u izdanjima Ćorovićevih Celokupnih dela I-VII, prir. Uroš Džonić, Narodna prosveta, Beograd, [1932]; kao ni u izdanju Ćorovićevih Sabranih djela I-H, prir. Branko Milanović, „Kulturno nasljeđe“, Svjetlost, Sarajevo, 1967. Priređivači ovih izdanja (Džonić i Milanović) očigledno su bili suviše oprezni i nisu htjeli da pod Ćorovićevim imenom uvrste i objave nepotpisani rukopis. Moguće je da Uroš Džonić nije ni znao za postojanje ovoga rukopisa, dok je Branko Milanović sigurno znao jer je pomenuta rasprava Luke Dotlića bila objavljena 1956. godine, deceniju prije štampanja Ćorovićevih Sabranih djela u deset tomova, a nalazi se i u bibliografskom pupisu „Literature o Svetozaru Ćoroviću“, koji je izradio Boris Ćorić, a objavljen je u desetoj knjizi tog izdanja. Međutim, na osnovu uvida u tematiku, jezik, smjehotvorne postupke, kao i upoređivanja sa drugim Ćorovićevim „šaljivim igrama“ i „dramskim komadima“, te upoređivanja grafije sa drugim sačuvanim rukopisima ovoga pisca, jasno je da se radi o njegovom djelu, te da su Dotlić i Lešić bili u pravu kad a su ovaj rukopis posmatrali kao Ćorovićev.
Pored svega toga, neposrednu potvrdu o autorstvu ovoga rukopisa pronalazimo ujednom Ćorovićevom pismu, ksje je 11. maja 1902. gddine poslao Milanu Saviću. U pismu Ćorović moli Savića da mu ocijeni rukopis jednog komada koji je poslao Matici srpskoj za konkurs iz „Nakina fonda“, „Danas poslah Matici, za nagradu iz Nakinl funda,jedan komad u 1 činu, iz života našega, u hercegovačkim varošima. Molim Vas, ako nisam napisao ili naznačio sve, kao što treba napisati na pismu i komadu kad se isti za nagradu podnosi, budite tako dobri i popravite i označite vi. Još Vas molim, da nikome, ni g.g. ocjenjivačima ne kažete za ime, nego neka ostane u tajnosti“. Pismo je objavljeno u desetoj knjizi pomenutih Ćorovićevih Sabranih djela (str. 307).
Nema podataka o objavljivanju „šaljive igre“ Gazda Jakov ni u pomenutoj „Bibliografiji radova Svetozara Ćorovića“ koju je uradila Ljubica Tomić Kovač u desetoj knjizi navedenog izdanja Ćorovićevih Sabranih djela, Sarajevo, 1967, str. 403-510. Pretragom savremenih bibliotečkih kataloga i bibliografskih baza podataka, takođe, nismo došli do saznanja da je ovaj komad Svetozara Ćorovića objavljen poslije 1967. godine, pa sde do denas.
Prilikom priređivanja za štampu rukopis smo preuzeli u aulentičnom obliku i bez izmjena. Napravili smo određena sitnija pravopisna usklađivanja rukopisa sa savremenom normom. Uglavnom se to odnosi na pisanje velikih i malih slova, negacija i jednačenja suglasnika po zvučnosti i mjestu tvorbe. Pri tome smo vodili računa o dijalekatskim i lokalnim specifičnostima pojedinih riječi i zadržali smo ih u izvornom obliku izostavljajući jednačenja suglasnika (npr. „ljucki“ i sl.). Takođe se ispravljene neke očigledne slovne greške i tehnički propusti i nepodudarnosti. Zadržali smo Ćorovićeva podvlačenja pojedinih imena junaka ili njihovih replika u rukopisu. Na kraju smo dali i kratak rječnik sa pojašnjenjem arhaičnih, manje poznatih i dijalekatkih riječi i izraza, pri čemu smo koristili veliki jednotomni Rječnik srpskog jezika (u izdanju Matice srpske, Novi Sad, 2008).
Rukopis je sačinjen u jednom činu i u 20 pozorišnih scena. U podnaslovu nosi odrednicu „slika iz života u jednom činu“, a ima ukupno sedam aktera. To su: gazda Jakov Oblanda, bogati posjednik i beskrupulozni zelenaš, njegova kćerka jedinica Ljubica, gazda Simo, njegov prijatelj, takođe bogati posjednik i bezobzirni zelenaš, kao i Simov sin Jovo, koji je od oca naslijedio sklonost ka tvrdičenju i sticanju bogatstva, a želio je da se oženi lijepom Jakovljevom kćerkom Ljubicom. Pored njih u komadu se poaavljuju i trojica mladića, dobrih drugova i ljubitelja lijepog života, provoda i rasipanja imetka svojih roditelja: Milan, Savo i Mladen. Milan se nalazio u tajnoj ljubavnoj vezi sa Ljubicam, a do zapleta upravo i dolazi onoga trenutka kada su saznali da je gazda Simo isprosio Ljubicu za svoga sina Jova. Pošto se Ljubica usprotivila očevoj odluci, gazda Jakov je zatvara u sobu, a Milan na Ljubičin poziv smišlja podvalu i zajedno sa drugovima, Savom i Mlanonom, zavaravaju gaada Jakova pa oslobađaju Ljubicu, koja zajedno sa svojim izabranikom Milanom bježi od kuće. Ta vijest se ubrzo raščula po varoši, a do raspleta dolazi onoga trenutka kada su osramoćeni gazda Simo i njegov sin, nesuđeni mladoženja Jovo, došli kod gazda Jakoaa da mu iskažu svoj ogorčeni protest i nezadovoljstvo zbog svega toga.
Komad je zamišljen kao „šaljiva igra“, ostvarena kroz komičnu situcciju „podvale“, u čemu je blizak sa nekim srodnim komedijama srpske književnosti, kakvaje Glišićeva Podvala (1883), ali u svojoj osnovi daje i sasvim dobru komičnu karakterizaciou junaka zelenaša i kajišara, kakav je bio gazda Jakov, a što sve ovaj komad svrstava u veliku skupinu dramskih djela o tvrdicama (Plaut, Držić, Šekspir, Molijer, Jovan Sterija Popović i sl.).
Napisana autentičnim govorom hercegovačke/mostarske sredine sa početka 20. vijeka, prožeta čitavim nizom uspješnih komičnih monologa i dijaloga, a zasnovana na brzom smjenjivanju komičnih situacija, „šaljiva igra“ Gazda Jakoa predstavlja djelo koje ni po čemu ne zaostaje za drugim dramskim komadima Svetozara Ćorovića i svakako zaslužuje da bude objavljena i postane dostupna savremenoj književnoj publici i postavljana na kamerne pozorišne scene.
Izvori[uredi]
- Goran Maksimović, Rukopis šaljive igre Gazda Jakov Svetozara Ćorovića, SVETOZAR ĆOROVIĆ (1875-1919), tematski zbornik, Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske-Centar za srpske... str. 141-162.
|