Sistematski rečnik srpskohrvatskog jezika (1936)/1975-1989
Appearance
←1931-1974 | Sistematski rečnik srpskohrvatskog jezika (1936) Pisac: Ranko Jovanović 1975–1989: Geologija i astronomija |
1990-2013→ |
Jovanović, Ranko (1936). Sistematski rečnik srpskohrvatskog jezika. Beograd: Biblioteka opšteg obrazovanja |
GEOLOGIJA I ASTRONOMIJA
[uredi]- — geologija, geološki, geolog, — dinamična geologija, —
- — talog (sediment), taložiti (se), istaložiti (se), — mehanički talog, — rečni nanos, naneti, snos, naplava, mulj, — valutak, oblutak, — šljunak (1776), — pesak, peščan, — jezerski talog, delta, — morski talog, — obalski talog, — dubinski mulj, — vazdušni (eolski) talog, — duna, — živi pesak, — ledenički talog, ledenik (lednik, usov, glečer), — strana 183 bočna morena, središna morena, podinska morena, — firn, firnski led, cirk, — lutalačko kamenje.
- — tektonika, tektonski, — taložna stena, položaj taložnih stena (1987), — sloj (1980), niz slojeva, — podina, — povlata, — transgresivan položaj, — kos (nagnut) sloj, — uspravan (prevrnut) sloj, — konkordantni slojevi, diskordantni slojevi, — poremećaj sloja, ubiranje slojeva, — bora, — sedlo, — svod (antiklinala), — korito (sinklinala), — krilo, — sleme, — pad (nagib sloja), — raskinuta bora, — navlaka, — kolenasta bora (fleksura), — raselina (rased), rov, timor, stepenasti rased, prslina (pukotina), — lažna slojevitost.
- — vulkan, vulkanski, vulkanizam, — vulkanski tuf, — lava, izliv lave, grotlo (krater), erupcija, magma, lakolit, bela para, pinija, bombe, lapili, kiša od pepela, — sulfatora, — mofeta, — fumarola, — kratersko jezero, — živi vulkan, ugašeni (mirni) vulkan, — eksplozioni krater, — slojeviti vulkan (stratovulkan).
- — raspadanje stena, — denudacija, erozija, — škrapa, — vrtača, — karst (kras, krš), — crvenica, glina, laporac, ilovača, uma, crnica.
- — stratigrafija (istoriska
geologija), — geološki profil,
— sloj (1977), grupa slojeva,
sistem slojeva (formacija), kat
(niz) slojeva, — organski ostaci
(fosili), paleontologija, —
- a) geološko doba (era), perioda, epoha, — donja, srednja, gornja.
- — arhajsko doba (iskonsko, azojsko, eozojsko doba), — gnajs.
- — paleozojsko doba (staro
doba). —
- a) kambriska perioda (Kambrija), — Kambrisko More, — brahipodi, trilobiti, —
- b) silurska perioda (Silur), — Kaledonske Planine, — graptoliti, —
- v) devonska perioda (Devon), —
- g) karbonska perioda (Karbon, perioda kamenog uglja), — Varisciski Venac, Armorički Venac, — kalamiti, lepidodendron, stegocefali, —
- d) permska perioda (Perm), — severnoatlansko kopno (Erna), sinosibirsko kopno, Angara, Gondvana.
- — mezozojsko (srednje) doba,
—
- a) trijaska perioda (Trijas), — amoniti, —
- b) jurska perioda (Jura), — belemniti, ihtiosaur, plesiosaur, —
- v) perioda krede (kretaceska perioda, Kreda), — igvanodon, rudisti, dinosaur, diplodokus, brontosaur, atlantosaur, stegosaur, triceratops.
- — kenozojsko (novo) doba,
—
strana 184
- a) tercijarna perioda (Tercijar), — Paleogen (stariji Tercijar), eocen, oligocen, — Neogen (mlađi Tercijar), miocen, pliocen, — Drugo Mediteransko More, Sarmatsko More, — ćilibar, numuliti, pontiski slojevi, kongeriski slojevi, paludinski slojevi, — mezohipus, miohipus, protohipus, pliohipus, mastodont, dinoterijum, megaterijum, —
- b) kvartarna perioda (Kvartar), ledeno doba, međuledena doba, — mamut, tur, — diluvijum, — aluvijum, — kameno doba, — paleolitsko (staro kameno) doba, — neolitsko (mlađe kameno) doba, — bronzano doba, — gvožđano doba.
- — mineralogija, mineral, mineralni, — amorfan (1938), — kristalan, — aglomerat.
- — kristalografija, — hemiski talog, lučenje iz rastvora, izlučiti (se), — kristal, kristalisati, kristalizovati, — simetrija, ravan simetrije, kristalna osa, — pljosan, ivica, rogalj, ugao dijedar, — piramida, skalenoedar, romboedar, prizma, doma, pinakoid, — kristalna sistema, teseralna, tetragonalna, rombična, monoklinična, triklinična, heksagonalna sistema, — holoedriski oblik, hemiedriski oblik, hemimorfan, kristalna kombinacija, bližnjenje kristala, bliznaci, — dimorfno telo, — kristalast agregat.
- — petrografija, — stena,
kamen (1776), okameniti se, skameniti
se, — facija (izgled stene),
struktura, —
- a) taložna, (sedimentna, slojevita) stena, drobinska (klastična) stena, gromača (konglomerat), breča (kršnik), (mramor 1949a), — peščar, sitnozrn, krupnozrn, — vapneni, šareni, crveni peščar, — glina (1957), škriljasta glina (glinac), glineni škriljac (argilošist), —
- b) organogena stena, firogena, zoogena, organski ostaci (fosili), — bitumiska glina, dijatomejska zemlja, bitumiski (smrdljivi) krečnjak, bitumiski (parafinski) škriljac, asfalt (1777), —
- v) gromadna (eruptivna) stena, gromada, masiv, zrnasta stena, — granit, porfiroliki granit, granulit, — sijenit, diorit, kersantit, — gabro, dijabaz, peridotit, serpentin, — porfirska stena, trahit, fonolit, — riolit, smolac, opsidijan, plovućac, kvarcni porfir, — andezit, dacit, porfirit, — bazalt, melfir.
- — astronomija, zvezdarstvo,
astronomski, astronom, — zvezdara,
zvezdarnica, opservatorija, — nebo,
nebesa, nebeski svod, nebeski, —
vasiona, vaseljena, svet, —
- a) astrologija, astrolog.
- — nebesko telo, — zvezda,
zvezdan, osuti se zvezdama, zvezdano
nebo, — nekretnica, pokretnica,
— sazvežđe, jato, — Orion,
strana 185
Štapci, Pojas, Veliki medved (Velika
kola), Mali medved, (Mala
kola), Kumovska slama (Mlečni
put), — Vlašići, — Severnjača
(Polara, Večernjača, Danica, Zornjača),
—
- a) zodijak (životinjski krug), — znaci, ovan, bik, blizanci, rak, lav, devica, terazije, skorpija, strelac, kozorog, vodolija, ribe, —
- b) Sunce, — izlazak Sunca, rađanje Sunca, rođaj, ogranak, granuti, ogranuti, roditi se, rađati se, izgrejati, izgrevati, izići, izlaziti, — grejati, ogrejati, peći, upeći, upekla zvezda, pripeći, pripeka (2009), — opaliti, — preplanuti, pocrneti, — sijati, — jarko, žarko, — zubato, — zalazak Sunca, zahod, zaći, zalaziti, zahoditi, smiriti se, smirivati se, smiraj, sesti, sedati, kloniti se zapadu, — pomračenje Sunca, potpuno (totalno) pomračenje, delimično (parcijalno, prstenasto) pomračenje, —
- v) planeta, — Merkur, Venera, Zemlja, Mars, Jupiter, Saturn, Uran, Neptun, Pluton, — pratilac (satelit, mesec), —
- g) Mesec, — pomračenje Meseca, — Mesečeve mene (faze), — mladina (mlad Mesec), prva četvrt, polumesec, pun Mesec (uštap), poslednja četvrt, Mesec se jede, (mesečina 1905), —
- d) kometa (zvezda repatica), — Halejeva kometa, —
- đ) meteor (padalica), pasti, prosuti se, proliti se.