БꙊква́рь Славе́нскїй трїа́збꙊчный/Прибавле́нїе ѡ̑ числѣхъ

Извор: Викизворник

страна 135

ПРИБАВЛЕ́НЇЕ

ѡ̑

числѣ́хъ.


Числа̑ є̑сꙋ̀ ви́димїи черта́емїи зна́цы ра́зныхъ коли́чествъ сва́кога ро́да беще́й. Начерта́нїе ѻ̑ваковы́хъ зна́кѡвъ мы́ смо ви́дѣли горѣ̀ по́дъ А̑́збꙋками.

Нау́ка, коѧ̀ дѣйствꙋе ѡ Числѣ́хъ, называ́есе Числе́ница, и̑ є̆́сть та́кѡ неѡтло́жное сва́комꙋ зна́нїе, да бе́зъ нѣга̀ нїѐ мо́жно бы́ти до́брымъ домострои́телемъ. Тога̀ ра́ди да бы Се́рбскїи ѻ̆́троцы и̑ у̑ то́мъ заблаговре́меннѡ полꙋ́чили нѣ́кое понѧ́тїе, поста́влѧмо мь̀ здѣ̀ ѻ̆́но, что̀ во пе́рвыхъ нꙋ́ждно є̆́сть зна́ти.

Числе́ница, и̑на́че ѡ̑быкнове́ннѡ нарица́ема Арїѳме́тїка, состо́и и̑зъ пе́ть ви́дѡвъ, и̑зъ

◦❨ рл҃ѕ ❩◦

кои́хъ цѣ́лое числе́нїе производи́се; а̑ слꙋ́жисе числы̀ А̑ра́бскими[1].

Ви́ди Числе́ничнїи.

1. Числе́нїе, и̑лѝ Брое́нье.
2. Сочте́нїе, Сброѧва́нье.
3. Ѡ̑т꙽ѧ́тїе, Ѡ̑т꙽узыма́нье.
4. У̑множе́нї, У̑множава́нье.
5. Раздѣле́нїе, Раздѣлѧва́нье.

Пе́рвый Ви́дъ, Числе́нїе, науча́ва, ка́кѡ тре́ба числи́ти и̑ числа̑ пра́вѡ записы́вати. (Ѡ̑ставлѧ́есе Наста́вникꙋ, здѣ̀ ѻ̆́трокꙋ пꙋ́ть у̑ Числе́ницꙋ поче́ти пра́вити).

Вторы́й Ви́дъ, Сочте́нїе, поꙋча́ва, ка́кѡ тре́ба числа̑ у̑ є̑днꙋ̀ сочтꙋ̀ (сꙋ́ммꙋ) совокꙋплѧ́ти. Къ наꙋче́нїю ѻ̆́вога Ви́да слꙋ́жи слѣ́дꙋющаѧ скрижа́лка:

  1. А̑́кѡ называ́юсе та́кѡ позна̑та числа̑ по томꙋ̀, что́ су Є̑ѵрѡпеа́нѡмъ ѡ̑свѣ́домиласе ѡ̑ А̑ра́бѡвъ Мꙋхамеда́нскихъ, добро́ є̑ назва́нїе; и̑на́че, сличи́ваюћи числа̑ та̑ съ А̑́збꙋкомъ Самарѧ́нскомъ и̑лѝ древнѣ́йшомъ Є̑вре́йскомъ, дꙋ́жно є̑ призна́ти, да нисꙋ̀ ничто̀ дрꙋ́го, ра́звѣ ѻ̆́ве А̑́збꙋке нѣ́коликѡ развращє́нна писмєна̀.

◦❨ рл҃з ❩◦

1 и̑ 1 є̑сꙋ̀ 2 4 и̑ 4 є̑сꙋ̀ 8
1 2 3 4 5 9
1 3 4 4 6 10
1 4 5 4 7 11
1 5 6 4 8 12
1 6 7 4 9 13
1 7 8
1 8 9 5 и̑ 5 є̑сꙋ̀ 10
1 9 10 5 6 11

5 7 12
2 и̑ 2 є̑сꙋ̀ 4 5 8 13
2 3 5 5 9 14
2 4 6
2 5 7 6 и̑ 6 є̑сꙋ̀ 12
2 6 8 6 7 13
2 7 9 6 8 14
2 8 10 6 9 15
2 9 11

7 и̑ 7 є̑сꙋ̀ 14
3 и̑ 3 є̑сꙋ̀ 6 7 8 15
3 4 7 7 9 16
3 5 8
3 6 9 8 и̑ 8 є̑сꙋ̀ 16
3 7 10 8 9 17
3 8 11
3 9 12 9 и̑ 9 є̑сꙋ̀ 18

9 10 19

Тре́тїй Ви́дъ, Ѡ̑т꙽ѧ́тїе, наста́влѧ, ка́кѡ тре́ба сочтꙋ̀ є̑днꙋ̀ ѡ̑тъ дрꙋ́ге ѡ̑тни́мати, къ чемꙋ̀ слꙋ́жи слѣ́дꙋющаѧ скрижа́лка:

1 ѡ̑тъ 1 ѡ̑ста́є 0 1 ѡ̑тъ 4 ѡ̑ста́ю 3
1 2 1 1 5 4
1 3 ѡ̑ста́ю 2 1 6 5

◦❨ рл҃и ❩◦

1 7 ѡ̑ста́ю 6 5 ѡ̑тъ 8 ѡ̑ста́ю 3
1 8 7 5 9 4
1 9 8 5 10 5
1 10 9 5 11 6

5 12 7
2 ѡ̑тъ 3 ѡ̑ста́є 1 5 13 8
2 4 ѡ̑ста́ю 2 5 14 9
2 5 3
2 6 4 6 ѡ̑тъ 7 ѡ̑ста́є 1
2 7 5 6 8 ѡ̑ста́ю 2
2 8 6 6 9 3
2 9 7 6 10 4
2 10 8 6 11 5
2 11 9 6 12 6

6 13 7
3 ѡ̑тъ 4 ѡ̑ста́є 1 6 14 8
3 5 ѡ̑ста́ю 2 6 15 9
3 6 3
3 7 4 7 ѡ̑тъ 8 ѡ̑ста́є 1
3 8 5 7 9 ѡ̑ста́ю 2
3 9 6 7 10 3
3 10 7 7 11 4
3 11 8 7 12 5
3 12 9 7 13 6

7 14 7
4 ѡ̑тъ 5 ѡ̑ста́є 1 7 15 8
4 6 ѡ̑ста́ю 2 7 16 9
4 7 3
4 8 4 8 ѡ̑тъ 9 ѡ̑ста́є 1
4 9 5 8 10 ѡ̑ста́ю 2
4 10 6 8 11 3
4 11 7 8 12 4
4 12 8 8 13 5
4 13 9 8 14 6

8 15 7
5 ѡ̑тъ 6 ѡ̑ста́є 1
5 7 ѡ̑ста́ю 2

◦❨ рл҃ѳ ❩◦

8 ѡ̑тъ 16 ѡ̑ста́ю 8 9 ѡ̑тъ 13 ѡ̑ста́ю 4
8 17 9 9 14 5

9 15 6
9 ѡ̑тъ 10 ѡ̑ста́є 1 9 16 7
9 11 ѡ̑ста́ю 2 9 17 8
9 12 3 9 18 9

Четве́ртый Ви́дъ , У̑множе́нїе , наꙋча́ва , ка́кѡ число̀ є̑дно̀ дрꙋги́мъ тре́ба у̑мно́жати , къ чегѡ̀ и̑зуче́нїю слꙋ́жи слѣ́дꙋющаѧ скрижа́лка :

1 кра́тъ 1 є̆́сть 1 4 кра́тъ 6 є̑сꙋ̀ 24

4 7 28
2 кра́тъ 2 є̑сꙋ̀ 4 4 8 32
2 3 6 4 9 36
2 4 8 4 10 40
2 5 10
2 6 12 5 кра́тъ 5 є̑сꙋ̀ 25
2 7 14 5 6 30
2 8 16 5 7 35
2 9 18 5 8 40
2 10 20 5 9 45

5 10 50
3 кра́тъ 3 є̑сꙋ̀ 9
3 4 12 6 кра́тъ 6 є̑сꙋ̀ 36
3 5 15 6 7 42
3 6 18 6 8 48
3 7 21 6 9 54
3 8 24 6 10 60
3 9 27
3 10 30 7 кра́тъ 7 є̑сꙋ̀ 49

7 8 56
4 кра́тъ 4 є̑сꙋ̀ 16 7 9 63
4 5 20 7 10 70

◦❨ рм҃ ❩◦

8 кра́тъ 8 є̑сꙋ̀ 64 9 кра́тъ 9 є̑сꙋ̀ 81
8 9 72 9 10 90
8 10 80

10 кра́тъ 10 є̑сꙋ̀ 100
10 100 1000

Пе́тый Ви́дъ , Раздѣле́нїе , наꙋча́ва , ка́кѡ тре́ба и̑́скати , коли́кѡ кра́тъ є̑дно̀ число̀ у̑ дрꙋго́мъ содержа́есе , и̑лѝ ка́кѡ є̑ мо́жно сочтꙋ̀ кою̀ на ра́внє ча̑сти раздѣлѧ́ти ; ра́ди чегѡ̀ нꙋ́ждно є̆́сть слѣ́дꙋјущꙋю скрижа́лкꙋ зна́ти :

2 у̑ 2 и̑́масе 1 4 у̑ 4 и̑́масе 1
2 4 2 4 8 2
2 6 3 4 12 3
2 8 4 4 16 4
2 10 5 4 20 5
2 12 6 4 24 6
2 14 7 4 28 7
2 16 8 4 32 8
2 18 9 4 36 9


3 у̑ 3 и̑́масе 1 5 у̑ 5 и̑́масе 1
3 6 2 5 10 2
3 9 3 5 15 3
3 12 4 5 20 4
3 15 5 5 25 5
3 18 6 5 30 6
3 21 7 5 35 7
3 24 8 5 40 8
3 27 9 5 45 9

◦❨ рм҃а ❩◦

6 у̑ 6 и̑́масе 1 8 у̑ 8 и̑́масе 1
6 12 2 8 16 2
6 18 3 8 24 3
6 24 4 8 32 4
6 30 5 8 40 5
6 36 6 8 48 6
6 42 7 8 56 7
6 48 8 8 64 8
6 54 9 8 72 9


7 у̑ 7 и̑́масе 1 9 у̑ 9 и̑́масе 1
7 14 2 9 18 2
7 21 3 9 27 3
7 28 4 9 36 4
7 35 5 9 45 5
7 42 6 9 54 6
7 49 7 9 63 7
7 56 8 9 72 8
7 63 9 9 81 9

Примѣча́нїе. Када̀ ѻ̆́трокъ и̑з꙽у́чи пред꙽и́доућє Скри- жа́лкє , мо́же Наста́вникъ є̑мꙋ̀ , нѣ́коега у̑пражне́нїѧ ра́ди , задава́ти ма́лє примѣ́рє по ѻ̀̀нымъ сочинѧ́ти , ка́кѡ :

По Пе́рвой. Трꙋдолю́бивый у̑чени́къ прести́гнꙋо у̑ ма́лѡ вре́мена ѡ̑тъ пе́рвыхъ соꙋчени́кѡвъ свои́хъ , 2 у̑ пи́смꙋ , а̑ 6 у̑ нау́цы: коли́кѡ и̑́хъ є̑ прести́гнꙋю у̑ све́мъ ? Ѡ̑твѣ́тъ  : 8 соꙋченика̀ ; и̑́бо 2 и̑ 6 є̑сꙋ̀ 8 , и̑ та́кѡ 2 ѡ̑тъ 8 , ѡ̑ста́ю 6 , и̑ 6 ѡ̑тъ 8 , ѡ̑ста́ю 2 .

По Второ́й. Добросе́рдечное дѣ́те полꙋ́чило ѡ̑тъ роди́телей въ да́ръ 12 ꙗ̑бꙋка̀ , и̑зъ кои́хъ ѻ̆́но у̑бо́гой дѣ́чицы подѣ́лило ꙗ̑бꙋка̀ 9 : коли́кѡ є̑ нѣмꙋ̀ ѡ̑ста́ло ? Ѡ̑твѣ́тъ : 3 ꙗ̆́бꙋкє ; и̑́бо 9 ѡ̑тъ 12 , ѡ̑ста́ю 3 , и̑ та́кѡ 9 и̑ 3 , и̑лѝ 3 и̑ 9 , є̑сꙋ̀ 12 .

◦❨ рм҃б ❩◦

По Тре́тїей. Єда́нъ ли́стъ (та́бакъ ) книгопеча́танне а̑́ртїе сто́и 7 новаца̀ ; коли́кѡ сто́и є̑дна̀ кни́жица востоѧ́щаѧ и̑зъ 8 ли́стѡвъ и̑́сте а̑́ртїе ? Ѡ̑твѣ́тъ : 56 новаца̀ : є̆́рбо 7 кра́тъ 8 , є̑сꙋ̀ 56 , и̑ та́кѡ 7 ў 56 и̑́масе и̑лѝ содержа́васе 8 кра́тъ , и̑ 8 у̑ 56 и̑́масе 7 кра́тъ .

По четве́ртои̑. Ѻ̑смери́ца засдꙋ́жила за нѣ́кꙋ рабо́тꙋ 72 сребрє́ника : по коли́кѡ и̑́де сва́комꙋ ? Ѡ̑твѣ́тъ : по 9 сребре́никѡвъ ; є̆́рбо 8 у̑ 72 и̑́масе 9 кра́тъ , и̑ та́кѡ 8 кра́тъ 9 , е̑сꙋ̀ 72 . и̑ си̑мъ подѡ́бнаѧ .