Ustav Srpske Republike Bosne i Hercegovine

Polazeći od neotuđivog i neprenosivog prirodnog prava srpskog naroda na samoopredjeljenje, samoorganizovanje i udruživanje, na osnovu koga slobodno određuje svoj politički status i obezbjeđuje ekonomski, socijalni i kulturni razvoj,
poštujući njegovu vjekovnu borbu za slobodu i spremnost da sa drugim narodima živi u odnosima međusobnog uvažavanja i ravnopravnosti,
imajući u vidu njegovu u toku drugog svjetskog rata donesenu odluku da sa drugim narodima Hrvatima i Muslimanima konstituiše republiku Bosnu i Hercegovinu u sastavu savezne države Jugoslavije,
izražavajući njegovu riješenost da o svojoj sudbini samostalno odlučuje i izvršavajući njegovu čvrstu volju da stvori svoju suverenu i demokratsku državu, zasnovanu na nacionalnoj ravnopravnosti, poštovanju i garantovanju ljudskih sloboda i prava, socijalnoj pravdi i vladavini prava,

Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini, donosi

USTAV

SRPSKE REPUBLIKE BOSNE I HERCEGOVINE

I. OCHOBHE ODREDBE

Član 1.

Srpska Republika Bosna i Hercegovina je država srpskog naroda i građana koji u njoj žive.

Član 2.

Teritoriju Republike čine područja autonomnih oblasti, opština i drugih srpskih etničkih cjelina, uključujući i područja na kojima je nad srpskim narodom u drugom svjetskom ratu izvršen zločin genocida.

Član 3.

Republika se nalazi u sastavu savezne države Jugoslavije.

Član 4.

Republika može stupati u zajednice sa državnim tvorevinama drugih konstitutivnih naroda Bosne i Hercegovine.

Član 5.

Ustavno uređenje Republike temelji se na:

— garantovanju i zaštiti ljudskih sloboda i prava u skladu sa međunarodnim standardima,

— obezbjećivanju nacionalnih ravnopravnosti,

— socijalnoj pravdi,

— vladavini prava,

— tržišnoj privredi,

— višestranačkom sistemu,

— parlamentarnoj demokratiji i podjeli vlasti,

— slobodnim izborima,

— oblasnoj autonomiji i lokalnoj samoupravi,

— zaštiti prava, etničkih grupa i drugih manjina.

Član 6.

Građani Republike imaju državljanstvo Republike i državljanstvo Jugoslavije.

Član 7.

U Republici je u službenoj upotrebi srpski jezik ijekavskog i ekavskog izgovora i ćirilično pismo, a latinično pismo na način određen zakonom.

Ha područjima gdje žive druge jezičke grupe u službenoj upotrebi su i njihovi jezici i pisma, na način određen zakonom.

Član 8.

Republika ima zastavu, grb i himnu.

Izgled zastave i grba i tekst himne uređuju se ustavnim zakonom.

Član 9.

Glavni grad Republike je Sarajevo.

II. LjUDSKA PRAVA I SLOBODE

Član 10.

Građani Republike su ravnopravni u slobodama, pravima i dužnostima, jednaki su pred zakonom i uživaju istu pravnu zaštitu bez obzira na rasu, pol, jezik, nacionalnu pripadnost, vjeroispovijest, socijalno porijeklo, rođenje, obrazovanje, imovno stanje, političko i drugo uvjerenje, društveni položaj ili drugo lično svojstvo.

Član 11.

Život čovjeka je neprikosnoven.

U Republici nema smrtne kazne.

Član 12.

Sloboda i lična bezbjednost čovjeka su nepovredivi.

Nikome se ne može oduzeti ili ograničiti sloboda, osim u slučajevima i po postupku koji su utvrđeni zakonom.

Član 13.

Ljudsko dostojanstvo, tjelesni i duhovni integritet, čovjekova privatnost, lični i porodični život su nepovredivi.

Član 14.

Niko ne smije biti podvrgnut mučenju, svirepom, nehumanom ili ponižavajućem postupanju ili kažnjavanju.

Zabranjeno je i kažnjivo svako iznuđivanje priznanja i izjava.

Zabranjeno je na bilo kom licu, bez njegovog pristanka, vršiti medicinske i druge naučne oglede.

Član 15.

Nezakonito lišavanje slobode je kažnjivo.

Niko ne može biti lišen slobode bez sudske odluke, koja mora biti saopštena i uručena licu prilikom lišenja slobode.

Lice za koje se osnovano sumnja da je izvršilo krivično djelo može, na osnovu odluke nadležnog suda, biti pritvoreno samo ako je to neophodno potrebno radi vođenja krivičnog postupka ili radi bezbjednosti ljudi.

Trajanje pritvora mora biti svedeno na najmanje nužno vrijeme.

Po odluci prvostepenog suda pritvor može trajati najduže dva mjeseca. Odlukom Vrhovnog suda Republike pritvor se može produžiti još za dva mjeseca.

Član 16.

Svako ima pravo na jednaku zaštitu svojih prava u postupku pred sudom i drugim državnim organom i organizacijom.

Svakome je zajamčeno pravo na žalbu ili drugo pravno sredstvo protiv odluke kojom se rješava o njegovom pravu ili na zakonom zasnovanom interesu.

Član 17.

Svako ima pravo na naknadu štete koju mu nezakonitim ili nepravilnim radom nanese službeno lice ili državni organ, odnosno organizacija koja vrši javna ovlašćenja.

Lice koje je neopravdano osuđeno ili nezakonito i bez osnova lišeno slobode, ima pravo na rehabilitaciju, naknadu štete, javno izvinjenje i druga zakonom utvrđena prava.

Član 18.

Licu optuženom za krivično djelo jamči se pravedno suđenje.

Optuženo lice mora biti u najkraćem zakonskom roku obaviješteno o razlozima optužbe.

Optuženom licu ne može se suditi u njegovoj odsutnosti.

Optuženom koji nije dostupan sudu može se suditi u odsutnosti samo u zakonom određenim slučajevima.

Član 19.

Zajamčeno je pravo na odbranu.

Jamči se pravo na slobodan izbor branioca i nesmetano opštenje sa njim.

Branilac ne može biti pozvan na odgovornost za radnje preduzete u postupku odbrane.

Član 20.

Niko ne može biti kažnjen za djelo koje, prije nego što je učinjeno, nije bilo zakonom predviđeno kao kažnjivo djelo, niti mu se može izreći kazna koja za to djelo nije zakonom bila predviđena.

Niko ne može biti smatran krivim za krivično djelo dok to ne bude utvrđeno pravosnažnom sudskom odlukom.

Član 21.

Građani se mogu slobodno kretati, nastanjivati i boraviti na teritoriji Republike, slobodno napuštati tu teritoriju i na nju se slobodno vraćati.

Zakonom se mogu uvesti ograničenja kretanja samo ako je to neophodno radi vođenja krivičnog postupka ili radi zaštite bezbjednosti i zdravlja ljudi.

Nikakva ograničenja iz političkih razloga ne mogu biti ustanovljena.

Član 22.

Sloboda i tajnost dopisivanja i drugih oblika opštenja su nepovredivi.

Zakonom se može propisati da se samo na osnovu odluke suda može odstupiti od načela nepovredivosti slobode i tajnosti dopisivanja i drugih oblika opštenja, ako je to neophodno radi provođenja krivičnog postupka ili radi bezbjednosti Republike i Jugoslavije.

Član 23.

Zajamčena je zaštita tajnosti podataka o ličnosti. Prikupljanje, obrada i svrha korišćenja ličnih podataka, uređuju se zakonom.

Zabranjeno je korišćenje podataka o ličnosti koje je suprotno utvrđenoj svrsi njihovog prikupljanja.

Građani imaju pravo da traže i dobijaju sve podatke o sebi, sadržane u aktima državnih organa i u drugim službenim evidencijama.

Član 24.

Stan je nepovrediv.

Zakonom se može propisati da službeno lice na osnovu naloga suda može ući u stan ili druge prostorije protiv volje njihovog držaoca i izvršiti pretres. Pretres se vrši u prisustvu dva svjedoka.

Službeno lice može, pod uslovima utvrđenim zakonom, ući u tuđi stan ili druge prostorije i bez odluke suda i izvršiti pretres ako je to neophodno radi hvatanja učinioca krivičnog djela ili radi spasavanja ljudi i imovine.

Član 25.

Zajamčena je sloboda misli i opredjeljenja, savjesti i uvjerenja, kao i javnog izražavanja mišljenja.

Član 26.

Zajamčena je sloboda štampe i drugih sredstava javnog obavještavanja.

Slobodno je osnivanje neovisnih i izdavačkih preduzeća, izdavanje novina i javno obavještavanje drugim sredstvima u skladu sa zakonom.

Cenzura štampe i drugih vidova javnog obavještavanja je zabranjena.

Sredstva javnog obavještavanja dužna su da blagovremeno, istinito i objektivno obavještavaju javnost.

Jamči se pravo na ispravku neistinitog obavještavanja kojim se povređuje nečije pravo ili na zakonu zasnovani interes, kao i pravo na naknadu štete nastale po tom osnovu.

Član 27.

Naučno, kulturno i umjetničko stvaranje je slobodno.

Zajamčena je zaštita moralnih i imovinskih prava po osnovu naučnog, kulturnog, umjetničkog i drugog intelektualnog stvaralaštva.

Član 28.

Jamči se sloboda vjeroispovijesti.

Sve vjerske zajednice su jednake pred zakonom. Vjerske zajednice su odvojene od države i slobodne u vršenju vjerskih poslova i vjerskih obreda.

Vjerske zajednice mogu osnivati vjerske škole i izvoditi nastavu u osnovnim i srednjim školama.

Vjerske zajednice mogu se baviti privrednom i drugom djelatnošću, primati poklone, imati zadužbine i njima upravljati, u skladu sa zakonom.

Član 29.

Građanin koji je navršio 18 godina života ima pravo da bira i da bude biran.

Biračko pravo je opšte i jednako, izbori su neposredni, a glasanje tajno.

Član 30.

Građani imaju pravo na mirno okupljanje i javni protest.

Sloboda okupljanja može se zakonom ograničiti samo radi zaštite bezbjednosti ljudi i imovine.

Član 31.

Zajamčena je sloboda političkog organizovanja i djelovanja u skladu sa zakonom.

Zabranjeno je političko organizovanje i djelovanje koje je usmjereno na ugrožavanje demokratski tekovina, narušavanje integriteta Republike i Jugoslavije, kršenje ustavom zajamčenih sloboda i prava te raspirivanje nacionalne, rasne ili vjerske mržnje i netrpeljivosti.

Zabranjeno je političko organizovanje i djelovanje i ispitivanje političke podobnosti u državnim organima.

Član 32.

Građani imaju pravo da javno iznose mišljenje o radu državnih i drugih organa i organizacija, da im podnose predstavke, peticije i predloge i da na njih dobijaju odgovor.

Niko ne može biti pozvan na odgovornost niti trpjeti druge štetne posljedice zbog javno izraženog mišljenja o radu državnih organa ili stavova iznesenih u predstavci, peticiji i predlogu, osim ako je time učinio krivično djelo.

Član 33.

Građani imaju pravo da učestvuju u obavljanju javnih poslova i da pod jednakim uslovima budu primljeni u javnu službu.

Član 34.

Građaninu se garantuje sloboda izražavanja nacionalne pripadnosti i kulture i pravo upotrebe svog jezika i pisma.

Niko nije dužan da se izjašnjava o svojoj nacionalnoj pripadnosti.

Građani Republike se mogu izjašnjavati i kao Jugosloveni.

Član 35.

Čovjek ima pravo na zdravu životnu sredinu. Svako je, u skladu sa zakonom, dužan da u okviru svojih mogućnosti štiti i unapređuje životnu sredinu.

Član 36.

Porodica, majka i dijete imaju posebnu zaštitu.

Brak i odnosi u braku i porodici uređuju se zakonom.

Pravo je čovjeka da slobodno odlučuje o rađanju djece.

Roditelji imaju pravo i dužnost da se staraju o podizanju i vaspitanju svoje djece.

Djeca su dužna da se staraju o svojim roditeljima kojima je potrebna pomoć.

Djeca rođena van braka imaju jednaka prava i dužnosti kao i djeca rođena u braku.

Maloljetnici o kojima se roditelji ne staraju, kao i lica koja nisu u mogućnosti da se sama staraju o sebi i zaštiti svojih prava i interesa, imaju posebnu zaštitu.

Član 37.

Svako ima pravo na zaštitu zdravlja.

Zajamčeno je pravo na zdravstvenu zaštitu, u skladu sa zakonom.

Djeca, trudnice i stara lica imaju pravo na zdravstvenu zaštitu iz javnih prihoda, a druga lica pod uslovima utvrđenim zakonom.

Član 38.

Svako ima pravo na školovanje pod jednakim uslovima.

Osnovno školovanje je obavezno i besplatno.

Svakome je pod jednakim uslovima dostupno srednjoškolsko i visokoškolsko obrazovanje.

Građani mogu osnivati privatne škole i učilišta, u skladu sa zakonom.

Član 39.

Svako ima pravo na rad i slobodu rada.

Prinudni rad je zabranjen.

Svako je slobodan u izboru zanimanja i zaposlenja i pod jednakim uslovima mu je dostupno radno mjesto i funkcija.

Zaposlenim može prestati radni odnos protivno njihovoj volji na način i pod uslovima koji su utvrđeni zakonom i kolektivnim ugovorom.

Svako po osnovu rada ima pravo na zaradu, u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom.

Član 40.

Zaposlenima imaju pravo na ograničeno radno vrijeme, dnevni i sedmični odmor, te plaćeni godišnji odmor i odsustva, u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom.

Zaposleni imaju pravo na zaštitu na radu, u skladu sa zakonom.

Omladina, žene i invalidi imaju posebnu zaštitu.

Član 41.

Zajamčena je sloboda sindikalnog organizovanja i djelovanja.

Član 42.

Zaposleni imaju pravo na štrajk, pod uslovima utvrđenim zakonom.

Član 43.

Pravo zaposlenih i članova njihovih porodica na socijalnu sigurnost i socijalno osiguranje uređuje se zakonom i kolektivnim ugovorom.

Jamči se, pod uslovima utvrđenim zakonom, pravo na materijalno obezbjeđenje za vrijeme privremene nezaposlenosti.

Građanima koji su djelimično sposobni za rad obezbjeđuju se osposobljavanje za odgovarajući pocao i uslovi za njihovo zapošljavanje, u skladu sa zakonom.

Republika obezbjeđuje pomoć i socijalnu sigurnost građanima koji su nesposobni za rad i nemaju sredstva za izdržavanje.

Član 44.

Stranci imaju ljudska prava i slobode utvrđene ustavom i druga prava utvrđena zakonom i međunarodnim ugovorima.

Strani državljani i lica bez državljanstva mogu dobiti azil u Republici ako su progonjeni zbog učešća u pokretima za socijalno i nacionalno oslobođenje, zbog zalaganja za demokratiju, ljudska prava i osnovne slobode ili za slobodu naučnog i umjetničkog stvaranja.

Član 45.

Svako je dužan da se pridržava Ustava i zakona. Svako je dužan da savjesno i odgovorno vrši povjerenu mu javnu funkciju.

Član 46.

Svako je dužan da drugom pruži pomoć u nevolji i da učestvuje u otklanjanju opšte opasnosti.

Član 47.

Ljudska prava i slobode ograničeni su samo jednakim pravima i slobodama drugih i potrebom zaštite opšteljudskih vrijednosti i demokratskih tekovina.

Član 48.

Prava i slobode zajamčeni ovim ustavom ne mogu se oduzeti ni ograničiti.

Zloupotreba sloboda i prava je protivustavna i kažnjiva.

Obezbjeđuje se sudska zaštita sloboda i prava zajamčenih ovim ustavom.

Ko se ogriješio o ljudska prava i osnovne slobode zajamčene ovim ustavom, lično je odgovoran za to i ne može se pravdati ničijim naređenjem.

Član 49.

Slobode i prava se ostvaruju, a dužnosti ispunjavaju neposredno na osnovu ustava, osim kada je Ustavom predviđeno da se uslovi za ostvarivanje pojedinih od njih utvrđuju zakonom.

Zakonom se može propisati način ostvarivanja pojedinih prava i sloboda samo kad je to neophodno za njihovo ostvarivanje.

U slučaju ratnog stanja, neposredne ratne opasnosti ili vanrednog stanja, pojedine slobode i prava iz ovog Ustava mogu se ograničiti samo odlukom Narodne skupštine.

III. EKONOMSKO I SOCIJALNO UREĐENjE

Član 50.

Ekonomsko i socijalno uređenje zasniva se na ravnopravnosti svih oblika svojine i slobodnom privređivanju, samostalnosti preduzeća i drugih oblika privređivanja u sticanju i raspodjeli dobiti i slobodnom kretanju robe, rada i kapitala u Republici kao jedinstvenom privrednom prostoru.

Član 51.

Republika mjerama ekonomske i socijalne politike podstiče ekonomski razvoj i povećanje socijalnog blagostanja građana.

Član 52.

Slobodno preduzetništvo može se zakonom ograničiti radi zaštite interesa Republike, čovjekove okoline, zdravlja i bezbjednosti ljudi.

Zabranjeni su monopoli.

Član 53.

Republika obezbjeđuje zaštitu potrošača.

Član 54.

Svi oblici svojine imaju jednaku pravnu zaštitu.

Član 55.

Jamči se pravo nasleđivanja, u skladu sa zakonom.

Član 56.

Zakonom se može ograničiti ili oduzeti pravo svojine, uz pravičnu naknadu.

Član 57.

Strana lica mogu sticati pravo svojine i prava na osnovu ulaganja kapitala, u skladu sa zakonom.

Stranom ulagaču jamči se slobodno iznošenje dobiti i uloženog kapitala iz Republike.

Član 58.

Svojinska prava i obaveze nad sredstvima u društvenoj svojini i uslovi pod kojima se ta sredstva prenose u druge oblike svojine uređuju se zakonom.

Sredstva u društvenoj svojini mogu se otuđivati samo po tržišnim kriterijima.

Član 59.

Prirodna bogatstva, gradsko građevinsko zemljište, nekretnine i stvari od naročitog privrednog, kulturnog i istorijskog značaja, za koje je zakonom određeno da su od opšteg interesa, u državnoj su svojini.

Pojedina dobra od opšteg interesa mogu biti i u privatnoj svojini pod uslovima utvrđenim zakonom.

Ha dobrima od opšteg interesa i na gradskom građevinskom zemljištu može se, pod uslovima utvrđenim zakonom, steći pravo korišćenja.

Upotreba i iskorišćavanje stvari od posebnog kulturnog, naučnog, umjetničkog ili istorijskog značaja ili od značaja za zaštitu prirode i čovjekove okoline mogu se na osnovu zakona ograničiti, uz punu naknadu vlasniku.

Zakonom se uređuje zaštita, korišćenje, unapređivanje i upravljanje dobrima od opšteg interesa, kao i plaćanje naknade za korišćenje dobara od opšteg interesa i gradskog građevinskog zemljišta.

Član 60.

Fizička i pravna lica ostvaruju svojinska prava na nepokretnosti prema njihovoj prirodi i namjeni, u skladu sa zakonom.

Jamči se svojina na poljoprivredno zemljište, a na šume i šumsko zemljište u zakonom utvrđenim granicama.

Član 61.

Republika jamči minimum socijalne sigurnosti građana i obezbjeđuje funkcionisanje javnih službi, u skladu sa zakonom.

Finansiranje javnih službi vrši se preko fondova i budžeta, u skladu sa zakonom.

Član 62.

Republika, oblast i opština budžetom utvrđuju javne prihode i javne rashode.

Sredstva budžeta su porezi, takse i drugi zakonom utvrđeni prihodi.

Član 63.

Obaveza plaćanja poreza i drugih dažbina je opšta i utvrđuje se prema ekonomskoj snazi obveznika.

Član 64.

Republika štiti i podstiče:

— racionalno korišćenje prirodnih bogatstava u cilju zaštite i poboljšanja kvaliteta života i zaštite i obnove životne sredine u opštem interesu;

— očuvanje i obogaćivanje istorijskog, kulturnog i umjetničkog blaga;

— naučnoistraživački rad;

— štednju u svim njenim oblicima, a posebno štednju koja je usmjerena na privredne aktivnosti i otkup stanova;

— zadruge i zadrugarstvo;

— zanatstvo;

— fizičku kulturu i sport.

Član 65.

Zaposleni imaju pravo učešća u upravljanju preduzećem, u skladu sa zakonom.

U upravljanju fondovima i dobrima u državnoj svojini zakonom se obezbjeđuje uticaj građana.

IV. PRAVA I DUŽNOSTI REPUBLIKE

Član 66.

Prava i dužnosti Republike vrše Ustavom određeni republički organi.

Ljudska prava i slobode, jednakost pred zakonom, samostalnost i jednak položaj preduzeća i drugih organizacija, ustavni položaj i prava jedinica lokalne samouprave, osnova su i mjera ovlašćenja i odgovornosti republičkih organa.

Član 67.

Republički organi, u okviru Ustavom utvrđenih prava i dužnosti Republike, utvrđuju politiku, donose i izvršavaju zakone, druge propise i opšte akte, vrše zaštitu ustavnosti i zakonitosti.

Organima i organizacijama u oblastima i opštinama može se povjeriti izvršavanje zakona i ostalih propisa i opštih akata iz okvira prava i dužnosti Republike.

Zakonom se uređuje odgovornost za izvršavanje zakona, drugih propisa i opštih akata.

Član 68.

Republika uređuje i obezbjeđuje:

1. zaštitu ljudskih prava i sloboda, nacionalne slobode i ravnopravnost, ustavnost i zakonitost;
2. odbranu i bezbjednost Republike;
3. pravni položaj preduzeća i drugih organizacija;
4. fiskalni sistem;
5. organizaciju, funkcionisanje i uslove privređivanja društvenih djelatnosti od interesa za Republiku;
6. radne odnose, zaštitu na radu, zapošljavanje, socijalno osiguranje i druge oblike socijalne zaštite, zdravstvo, boračku i invalidsku zaštitu, brigu o djeci i omladini, obrazovanje, kulturu i zaštitu kulturnih dobara, fizičku kulturu;
7. sistem javnog informisanja;
8. osnovne ciljeve i pravce privrednog, naučnog, tehnološkog, demografskog i socijalnog razvoja, razvoja poljoprivrede i sela, korišćenje prostora, politiku i mjere za podsticanje i usmjeravanje razvoja, uključujući i razvoj nedovoljno razvijenih područja, robne rezerve;
9. međurepubličku i međunarodnu saradnju;
10. kontrolu zakonitosti raspolaganja sredstvima pravnih lica, finansijsku reviziju javnih rashoda i način jedinstvenog organizovanja tih poslova, prikupljanje statističkih i drugih podataka od opšteg interesa;
11. saradnju sa srpskim narodom u drugim dijelovima Jugoslavije i u svijetu;
12. sistem zaštite i unapređivanje životne sredine, zaštitu i unapređivanje biljnog i životinjskog svijeta;
13. organizaciju, nadležnosti i rad državnih organa;
14. finansiranje ostvarivanja prava i dužnosti Republike utvrđenih Ustavom i zakonom;
15. druge odnose od interesa za Republiku, u skladu sa Ustavom.

V. ORGANIZACIJA REPUBLIKE

Član 69.

Državna vlast u Republici organizuje se na načelu podjele vlasti.

Ustavotvornu i zakonodavnu vlast ostvaruje Narodna skupština.

Republiku predstavlja i njeno jedinstvo izražava predsjednik Republike.

Izvršnu vlast vrši Vlada.

Sudska vlast pripada sudovima.

Zaštitu ustavnosti i zakonitosti obezbjeđuje Ustavni sud.

1. Narodna skupština

Član 70.

Narodna skupština:

1. odlučuje o promjeni Ustava;
2. donosi zakone, druge propise i opšte akte;
3. donosi plan razvoja, prostorni plan, budžet i završni račun;
4. utvrđuje teritorijalnu organizaciju Republike;
5. raspisuje republički referendum;
6. raspisuje republički javni zajam i odlučuje o zaduženju Republike;
7. raspisuje izbore za narodne poslanike i za predsjednika Republike;
8. bira, imenuje i razrješava funkcionere, u skladu sa Ustavom i zakonom;
9. vrši kontrolu rada Vlade i drugih organa koji su joj odgovorni, u skladu sa Ustavom i zakonom;
10. daje amnestiju;
11. obavlja i druge poslove, u skladu sa Ustavom i zakonom.

Član 71.

Skupština ima 120 narodnih poslanika.

U sastavu Narodne skupštine obezbjeđuje se što srazmjernija nacionalna zastupljenost.

Narodni poslanici se biraju neposredno i tajnim glasanjem.

Izbor i prestanak mandata narodnih poslanika i obrazovanje izbornih jedinica uređuje se zakonom.

Član 72.

Narodni poslanici se biraju na četiri godine.

Član 73.

Narodni poslanici uživaju imunitet.

Narodni poslanik ne može biti pozvan na krivičnu odgovornost, pritvoren ili kažnjen za izraženo mišljenje ili davanje glasa u Narodnoj skupštini.

Narodni poslanik ne može biti pritvoren bez odobrenja Narodne skupštine, osim ako je zatečen u vršenju krivičnog djela za koje je propisana kazna zatvora u trajanju dužem od 5 godina.

Protiv narodnog poslanika koji se pozove na imunitet ne može se, bez odobrenja Narodne skupštine, pokrenuti krivični postupak.

Član 74.

Narodna skupština radi u stalnom zasjedanju.

Sjednice Narodne skupštine saziva i predsjedava im predsjednik Skupštine.

Predsjednik je dužan sazvati sjednicu na zahtjev jedne trećine narodnih poslanika, predsjednika Republike i Vlade.

Član 75.

Skupština odlučuje većinom glasova na sjednici kojoj prisustvuje većina narodnih poslanika, ako Ustavom nije predviđena posebna većina.

Član 76.

Pravo predlaganja zakona, drugih propisa i opštih akata imaju narodni poslanici, Vlada, predsjednik Republike, skupština oblasti, skupština opštine i najmanje tri hiljade birača.

Član 77.

Narodna skupština može odlučiti da o pojedinim pitanjima iz svoje nadležnosti odluku donese nakon prethodnog izjašnjavanja građana na referendumu.

Član 78.

Narodna skupština uređuje svoj rad i organizaciju i način ostvarivanja prava i dužnosti poslanika.

Član 79.

Narodna skupština ima predsjednika i dva potpredsjednika koje bira na period od četiri godine.

2. Predsjednik Republike

Član 80.

Predsjednik Republike:

1. predstavlja Republiku;
2. predlaže Narodnoj skupštini kandidata za predsjednika Vlade;
3. predlaže Narodnoj skupštini kandidate za predsjednika i sudije Ustavnog suda;
4. ukazom proglašava zakone;
5. daje pomilovanja;
6. dodjeljuje odlikovanja i priznanja utvrđena zakonom;
7. obavlja i druge poslove u skladu sa Ustavom.

Član 81.

Kada Narodna skupština, zbog vanrednih okolnosti, nije u mogućnosti da se sastane, predsjednik Republike, po pribavljenom mišljenju Vlade, utvrđuje postojanje vanrednih prilika i nalaže mjere za njihovo otklanjanje, u skladu sa Ustavom i zakonom.

Predsjednik Republike, po svojoj inicijativi ili na prijedlog Vlade, za vrijeme ratnog stanja ili neposredne ratne opasnosti, donosi akte o pitanjima iz nadležnosti Skupštine, koje podnosi na potvrdu Narodnoj skupštini čim ona bude u mogućnosti da se sastane.

Član 82.

Predsjednik Republike može tražiti od Vlade da izloži stavove o pojedinim pitanjima od značaja za Republiku, sazvati sjednicu Vlade i staviti na dnevni red pitanje iz njene nadležnosti.

Član 83.

Predsjednika Republike biraju građani neposredno i tajnim glasanjem, na vrijeme od pet godina.

Isto lice može biti izabrano za Predsjednika Republike najviše dva puta.

Član 84.

Predsjednik Republike, prilikom stupanja na dužnost, polaže zakletvu pred Narodnom skupštinom.

Član 85.

U slučaju neposredne ratne opasnosti ili ratnog stanja, mandat Predsjednika Republike produžava se dok takvo stanje traje, odnosno dok se ne stvore uslovi za izbor Predsjednika Republike.

Član 86.

Predsjednik Republike ne može obavljati drugu javnu funkciju ili profesionalnu dužnost.

Predsjednik Republike uživa imunitet kao i narodni poslanici.

Član 87.

Predsjedniku Republike prestaje, mandat prije isteka vremena na koje je biran u slučaju ostavke ili opoziva.

Ako Predsjedniku Republike prestaje funkcija prije isteka mandata ili iz bilo kog razloga bude privremeno spriječen da vrši svoju funkciju, zamjenjuje ga predsjednik Narodne skupštine.

Član 88.

Predsjednik Republike je odgovoran građanima i oni ga mogu opozvati istim postupkom po kome su ga i izabrali.

Član 89.

Postupak predlaganja, izbora i opoziva Predsjednika Republike uređuje se zakonom.

3. Vlada i republička uprava

Član 90.

Vlada:

1. predlaže zakone, druge propise i opšte akte;
2. predlaže plan razvoja, prostorni plan, budžet i završni račun;
3. obezbjeđuje provođenje i izvršava zakone, druge propise i opšte akte;
4. donosi uredbe, odluke i druga akta za izvršavanje zakona;
5. daje mišljenje o predlozima zakona, drugih propisa i opštih akata koje Narodnoj skupštini podnosi drugi predlagač;
6. utvrđuje načela za unutrašnju organizaciju ministarstava i drugih republičkih organa uprave i upravnih organizacija, postavlja i razrješava funkcionere u ministarstvima, drugim republičkim organima i upravnim opganizacijama;
7. usklađuje i usmjerava rad ministarstava i drugih republičkih organa i upravnih organizacija;
8. vrši nadzor nad radom ministarstava i drugih republičkih organa i upravnih organizacija i ukida ili poništava njihove akte koji su u suprotnosti sa zakonom ili propisom Vlade;
9. obavlja i druge poslove u skladu sa Ustavom i zakonom.

Član 91.

Vlada se bira na period od četiri godine.

Poslije svakog konstituisanja novoizabrane Narodne skupštine bira se nova vlada.

Član 92.

Vladu sačinjavaju predsjednik, potpredsjednici i ministri.

Ako je predsjednik, potpredsjednik ili ministar izabran iz reda narodnih poslanika, ne prestaje mu mandat poslanika.

Član 93.

Kandidat za predsjednika Vlade izlaže Narodnoj skupštini program Vlade i predlaže njen sastav.

Vlada je izabrana ako je za njen izbor glasala većina od ukupnog broja narodnih poslanika.

Član 94.

Vlada i članovi Vlade odgovaraju Narodnoj skupštini.

Narodna skupština može izglasati nepovjerenje Vladi.

Prijedlog za izglasavanje nepovjerenja Vladi može podnijeti najmanje 20 narodnih poslanika.

Vlada može postaviti pitanje svog povjerenja u Narodnoj skupštini.

Predsjednik Vlade može predložiti Narodnoj skupštini razrješenje člana Vlade.

Odluka o razrješenju Vlade ili člana Vlade smatra se usvojenom ako je za nju glasala većina od ukupnog broja narodnih poslanika.

Vlada i član Vlade mogu Narodnoj skupštini podnijeti ostavku.

Ostavka ili razrješenje predsjednika Vlade povlači ostavku Vlade.

Vlada kojoj je izglasano nepovjerenje, koja je podnijela ostavku ili kojoj je prestao mandat zbog raspuštanja Narodne skupštine, ostaje na dužnosti do izbora nove Vlade.

Član 95.

Članovi Vlade uživaju imunitet kao i narodni poslanici.

O imunitetu članova Vlade odlučuje Vlada.

Član 96.

Organizacija i način rada Vlade uređuju se zakonom.

Član 97.

Poslove državne uprave obavljaju ministarstva i drugi republički organi uprave.

Ministarstva i drugi republički organi uprave provode zakone i druge propise i opšte akte Narodne skupštine i Vlade, kao i akte predsjednika Republike, rješavaju u upravnim stvarima, vrše upravni nadzor i obavljaju druge upravne poslove utvrđene zakonom.

Ministarstva i drugi republički organi uprave su samostalni u vršenju Ustavom i zakonom određenih nadležnosti.

Određena upravna ovlašćenja zakonom se mogu povjeriti preduzećima i drugim organizacijama.

4. Narodna banka

Član 98.

Republika ima Narodnu banku.

Status, organizacija, upravljanje i poslovanje Narodne banke uređuju se zakonom.

5. Služba za platni promet i finansijsku kontrolu

Član 99.

Republika ima Službu za platni promet i finansijsku kontrolu.

Status, organizacija, upravljanje i poslovanje Službe za platni promet i finansijsku kontrolu uređuje se zakonom.

VI. TERITORIJALNA ORGANIZACIJA

Član 100.

U Republici se obrazuju oblasti, kao političko-teritorijalne zajednice, i gradovi i opštine, kao jedinice lokalne samouprave.

Član 101.

U oblasti, kao jedinstvenom etničkom, ekonomskom, kulturnom i drugom prostoru, obavljavaju se funkcije državne vlasti, u skladu sa Ustavom i zakonom.

Član 102.

U gradu i opštini, građani odlučuju o poslovima lokalnog značaja, a naročito programiranju razvoja, urbanizmu, komunalnim djelatnostima, bezbjednosti ljudi i imovine, kulturi, socijalnoj i zdravstvenoj zaštiti, zaštiti životne sredine i drugim pitanjima od neposrednog interesa za gpađane.

Član 103.

Funkcije vlasti u oblasti, odnosno poslove lokalne samouprave u gradu i opštini, vrše građani preko neposredno izabranih predstavničhih tijela i drugih organa, u skladu sa zakonom i statutom.

Građani mogu i neposredno odlučivati o određenim pitanjima i poslovima iz djelokruga oblasti i lokalne samouprave.

Član 104.

Skupština oblasti:

— donosi statut oblasti,

— donosi druge propise u skladu sa ovlašćenjima iz republičkog zakona,

— donosi plan razvoja oblasti, prostorni plan, budžet i završni račun,

— raspisuje referendum,

— raspisuje zajam i uvodi samodoprinos,

— obrazuje fondove za finansiranje zajedničkih potreba na teritoriji oblasti,

— bira, imenuje i razrješava funkcionere oblasti,

— vrši kontrolu rada izvršnog vijeća,

— obavlja i druge poslove u skladu sa zakonom.

Član 105.

Položaj, organizacija i međusobni odnosi organa oblasti, grada i opštine, kao i njihovi odnosi prema organima Republike, uređuju se zakonom i statutom.

Član 106.

Državnu vlast na području oblasti vrše skupština oblasti, izvršno vijeće oblasti, viši sud i više javno tužilaštvo.

Član 107.

Oblast, grad i skupština imaju svoje statute, kojima, na osnovu ustava i zakona, uređuju organizaciju, djelokrug poslova, rad organa i druga pitanja.

Član 108.

Oblasti, gradu i opštini pripadaju prihodi utvrđeni zakonom, kao i sredstva za obavljanje povjerenih poslova.

VII. NARODNA ODBRANA

Član 109.

Pravo je i dužnost svih građana da štite i brane suverenitet i teritorijalnu cjelokupnost Republike i Jugoslavije, organizujući se u okviru oružanih snaga Jugoslovenske narodne armije i teritorijalne odbrane.

Član 110.

Pravo i dužnost oblasti i opština je da na svojoj teritoriji uređuju i organizuju narodnu odbranu i da rukovode teritorijalnom odbranom.

Član 111.

Vojna obaveza građana je opšta.

Popuna jedinica oružanih snaga može se urediti zakonom i na osnovu ugovora.

Član 112.

Svaki građanin koji oružjem ili na drugi način učestvuje u odbrani, pripadnik je oružanih snaga.

VIII. USTAVNOST I ZAKONITOST

Član 113.

Zakoni, statuti, drugi propisi i opšti akti moraju biti u saglasnosti sa Ustavom.

Propisi i drugi opšti akti moraju biti u saglasnosti sa zakonom.

Član 114.

Zakoni, drugi propisi i opšti akti stupaju na snagu najranije osmog dana od dana objavljivanja, osim ako iz naročito opravdanih razloga nije predviđeno da ranije stupe na snagu.

Prije stupanja na snagu, zakoni, drugi propisi i opšti akti državnih organa objavljuju se u odgovarajućem službenom glasilu.

Član 115.

Zakoni, drugi propisi i opšti akti ne mogu imati povratno dejstvo.

Samo se zakonom može odrediti da pojedine njegove odredbe, ako to zahtijeva opšti interes utvrđen u postupku donošenja zakona, imaju povratno dejstvo.

Kažnjiva djela utvrđuju se i kazne za njih izriču prema zakonu, odnosno prema drugom propisu, koji je važio u vrijeme izvršenja djela, osim ako je novi zakon, odnosno propis, blaži za učinioca.

Član 116.

Državni organi i organizacije koje vrše javna ovlašćenja mogu u pojedinačnim stvarima rješavati o pravima i obavezama građana ili primjenjivati mjere prinude i ograničenja, samo u zakonom propisanom postupku u kome je svakome data mogućnost da brani svoja prava i interese i da protiv donesenog akta izjavi žalbu, odnosno upotrijebi drugo zakonom predviđeno pravno sredstvo.

Član 117.

Svakome je zajamčeno pravo da u postupku pred sudom ili drugim državnim organom ili organizacijom koja u vršenju javnih ovlašćenja rješava o njegovim pravima i dužnostima upotrebljava svoj jezik i da se upoznaje sa činjenicama na svom jeziku.

Član 118.

Protiv pojedinačnih akata sudova, upravnih i drugih državnih organa, kao i organizacija koje vrše javna ovlašćenja, donesenih u prvom stepenu, može se izjaviti žalba nadležnom organu.

Zakonom se, izuzetno, može isključiti žalba, ako je na drugi način obezbijeđena zaštita prava i zakonitosti.

O zakonitosti konačnih pojedinačnih akata, kojima državni organi i organizacije koje vrše javna ovlašćenja rješavaju o pravima ili obavezama, odlučuje sud u upravnom sporu, ako za određenu stvar nije zakonom predviđena druga sudska zaštita.

Samo zakonom se može, izuzetno, u određenim vrstama upravnih stvari, isključiti upravni spor.

Član 119.

Vlada Republike ima pravo da do odluke Ustavnog suda obustavi od izvršenja propis, opšti ili pojedinačni akt, za koje smatra da su protivustavni ili protivzakoniti.

Republika ima pravo i dužnost da putem republičkih organa neposredno obezbijedi izvršavanje zakona i drugih propisa ukoliko ih organi i organizacije u Republici ne bi izvršavali.

IХ. USTAVNI SUD

Član 120.

Ustavni sud:

1. odlučuje o saglasnosti zakona, drugih propisa i opštih akata sa Ustavom;
2. odlučuje o saglasnosti propisa i opštih akata ca zakonom;
3. rješava sukob nadležnosti između organa zakonodavne, izvršne i sudske vlasti;
4. rješava sukob nadležnosti između organa Republike, oblasti, grada i opštine;
5. odlučuje o saglasnosti programa, statuta i drugih opštih akata političkih organizacija sa Ustavom i zakonom.

Član 121.

Ustavni sud ima sedam sudija.

Sudije Ustavnog suda se biraju na osam godina i ne mogu biti ponovo birani.

Narodna skupština bira predsjednika Suda na vrijeme od tri godine.

Isto lice ne može biti dvaput birano na funkciju predsjednika Ustavnog suda.

Član 122.

Sudija Ustavnog suda ne može vršiti nikakvu drugu javnu funkciju.

Sudija Ustavnog suda uživa imunitet, o kome odlučuje Sud.

Član 123.

Sudiji Ustavnog suda prestaje funkcija kada to sam zatraži.

Sudija Ustavnog suda razrješava se dužnosti kada stekne uslove za starosnu penziju, kada bude osuđen za krivično djelo na kaznu zatvora, kada trajno izgubi sposobnost da obavlja svoju funkciju, kao i iz drugih razloga utvrđenih Ustavom i zakonom.

Član 124.

Odluke Ustavnog suda su opšteobavezne i izvršne.

Izvršenje odluka Ustavnog suda obezbjeđuje Vlada.

Član 125.

Postupak pred Ustavnim sudom, pravno dejstvo njegovih odluka i druga pitanja njegove organizacije i rada uređuju se zakonom.

X. SUDOVI I JAVNA TUŽILAŠTVA

Član 126.

Sudsku vlast vrše sudovi.

Sudovi su samostalni i nezavisni i sude na osnovu Ustava i zakona.

Sudovi štite ljudska prava i slobode, utvrđena prava i interese pravnih subjekata i zakonitost.

Član 127.

Osnivanje, nadležnost, organizacija i postupak pred sudovima utvrđuju se zakonom.

Član 128.

Vrhovni sud Republike kao najviši sud u Republici, obezbjeđuje jedinstvenu primjenu zakona.

Član 129.

Raspravljanje pred sudom je javno.

Javnost se može isključiti u slučajevima predviđenim zakonom radi zaštite posebnih interesa Republike, čuvanja tajne, zaštite morala, interesa maloljetnika, privatnog života učesnika u postupku i radi zaštite drugih opštih interesa.

Član 130.

Sud sudi u vijeću.

Zakonom se uređuje u kojim stvarima sudi sudija pojedinac.

U suđenju učestvuju i sudije porotnici na način utvrđen zakonom.

Zakonom se može propisati da u određenim sudovima i u određenim stvarima u suđenju učestvuju samo sudije.

Član 131.

Niko ko učestvuje u suđenju ne može biti pozvan na odgovornost za mišljenje izraženo prilikom donošenja sudske odluke, a u postupku pokrenutom zbog krivičnog djela učinjenog u vršenju sudijske funkcije, ne može biti pritvoren bez odobrenja Narodne skupštine.

Član 132.

Sudska funkcija je stalna.

Sudija ne može vršiti javnu funkciju ni posao koji je zakonom utvrđen kao nespojiv sa sudijskom funkcijom.

Sudija će biti razriješen funkcije:

1. ako to sam zatraži;
2. kada ispuni uslove za starosnu penziju;
3. ako je trajno nesposoban za obavljanje sudijske funkcije;
4. ako je osuđen za krivično djelo koje ga čini nedostojnim da obavlja sudijsku funkciju.

Protiv odluke o razrješenju sudija ima pravo podnijeti zahtjev za zaštitu Narodnoj skupštini.

Član 133.

Javno tužilaštvo je samostalan državni organ koji goni učinioce krivičnih i drugih po zakonu kažnjivih djela i ulaže pravna sredstva radi zaštite zakonitosti.

Osnivanje, organizacija i nadležnosti javnog tužilaštva uređuju se zakonom.

Javno tužilaštvo vrši svoju funkciju na osnovu Ustava i zakona.

Član 134.

Funkcija javnog tužioca je stalna.

Javni tužilac ne može obavljati službu ili posao koji su zakonom utvrđeni kao nespojivi s njegovom funkcijom.

Član 135.

Sudije i javne tužioce bira, odnosno imenuje, i razrješava Narodna skupština.

Član 136.

Advokatura je samostalna i nezavisna djelatnost i služba koja pruža pravnu pomoć.

Organizacija i rad advokature uređuju se zakonom.

XI. PROMJENA USTAVA

Član 137.

Prijedlog da se pristupi promjeni Ustava Republike mogu podnijeti predsjednik Republike, Vlada i najmanje 30 poslanika Narodne skupštine.

O prijedlogu da se pristupi promjeni Ustava odlučuje Narodna skupština većinom glasova narodnih poslanika.

Član 138.

Nacrt akta o promjeni Ustava utvrđuje Narodna skupština većinom glasova od ukupnog broja narodnih poslanika.

Nacrt akta o promjeni Ustava stavlja se na javnu raspravu.

Član 139.

Nakon provedene javne rasprave o nacrtu akta o promjeni Ustava, Komisija za ustavna pitanja Narodne skupštine utvrđuje prijedlog akta o promjeni Ustava.

Član 140.

O prijedlogu akta o promjeni Ustava odlučuje Narodna skupština.

Promjena Ustava usvojena je ako za nju glasa najmanje dvije trećine od ukupnog broja poslanika.

Ako promjena Ustava ne bude usvojena, prijedlog za promjenu po istom pitanju ne može se ponoviti prije isteka tri mjeseca od dana kada je prijedlog odbijen.

Član 141.

Akt o promjeni Ustava proglašava Narodna skupština.

Član 142.

Ustav Republike može se mijenjati ustavnim amandmanima, ili ustavnim zakonom.

XII. ZAVRŠNE ODREDBE

Član 143.

Ovaj Ustav uskladiće se sa konstitutivnim aktom o uređenju odnosa u Bosni i Hercegovini.

Član 144.

Ovaj Ustav stupa na snagu danom njegovog proglašenja.

Član 145.

Za provođenje ovog Ustava donijeće se ustavni zakon.

Izvori

• „Službeni glasnik srpskog naroda u Bosni i Hercegovini”, broj 3/92