Sandžak i muadžeri
| Sandžak i muadžeri (1911) Pisac: Nepoznat |
| Politika, 18. januar 1911. |
Sandžak i muadžeri
[uredi]U novopazarskom sandžaku događaju se krupne stvari. Tamo se dovršuje proces uništavanja jednog čitavog naroda. To biva pod upravom „ustavnog“ mladoturskog režima, na očigled evropske diplomacije, na sramotu čitavog Slovenstva i njegovog prirodnog zaštitnika, Rusije, a bez ikakve rezistencije dve srpske kraljevine, duž čijih se granica pruža ta duguljasta oblast, koju je Berlinski Kongres ostavio Turcima. I ona se kao klin pruža duž srpskih kraljevina, sprečava njihovo ujedinjenje, da bi jednog zgodnog trenutka poslužila austrijskom prodiranju ka Solunu.
Beransku nahiju upropastili su i raselili rđavi kajmakami mladoturskog režima priređivanjem „veleizdajničkih zavera“ i „antirežimskim pobunama“.
Narod je sa zgarišta prebegao u Crnu Goru, a vođe su im van svojih ognjišta, u emigraciji, ili u turskim hapsanama. Nije bolje ni u drugim nahijama oba sandžaka, pljevaljskog i sjeničkog, koji su poznati pod opštim imenom novopazarskog sandžaka. Kladnički Turci, krvopije od birzemana i najveći razbojnici u evropskom delu otomanskog carstva, Arnauti rugovski, ibarski i ostale poturice u sandžaku, svojim zulumima, koji traju ne godinama, već vekovima, još više draženi austrijskim agentima, učinili su život srpskom narodu u sandžaku nemogućnim.
Pa ipak mladoturski režim nije mogao uspeti da izvede svoj program : da raseli i uništi srpski narod u sandžaku. I zato se sada pristupa poslednjem sredstvu za izvršenje toga zadatka. Upotrebiće se bosanski iseljenici, dakle Srbi muslimani da uniše Srbe pravoslavne u sandžaku. Taj plan potekao je sa bečkog Balplaca i sarajevske Musale, a izvršiće ga stambolska Porta i jevrejsko-islemansko-farmazoski Dženijet u Solunu.
Muhadžerska politiko mladoturskog komiteta pretrpela je slom. Naseljavanje bosanskih iseljenika u južnu i istočnu Staru Srbiju i Maćedoniju pokazalo se neizvodljivo. Ono je osujećeno oskudicom novčanih sredstava, nepogodnim uslovima da te oblasti postanu privlačnom tačkom za bosanske iseljenike, a za tim fanatičnim otporom i bugaraškog elementa na terenu, nožem, kuršumom i ognjem i bugarske diplomacije protiv naseljavanja muhadžera na jugu i istoku. Turci će, izgleda poslati bugarašima, u zamenu za Bosance, na proleće Arnaute, a bosanske muhadžere uputiće sa juga i istoka na proleće na severozapad, u novopazarski sandžak, na vrat pravoslavnim Srbima. I taj poslednji udar biće smrtonosan. Kmetovi i seljaci sopstvenici neće moći da izdrže ovu najezdu, koja im otima ognjišta, zemlju, utrine, šume. Srbi će se pred tom najezdom morati da iseljavaju, te će proces raseljavanja srpskog življa iz Sandžaka biti dovršen, na veliku radost Austrijanaca.
Jer mi ne verujemo da ovaj posao više Turci drugome kome, pa ni sebi, za ćef. Turci vraćaju na taj način muhadžere Austriji, kojoj za ljubav iseljavaju iz Sandžaka Srbe i povlače asker. Sandžak je ostao bez turskih i topova i askera i Austrija može, na proleće, ako izvoli, opet dođi u Sandžak.
Sve to liči na prvi čin velike balkanske krize, koja na proleće može tako lako da nastupi.