Politička prošlost Hrvata 1
| ←< Predgovor | POLITIČKA PROŠLOST HRVATA Pisac: Vaso Čubrilović |
2. glava >→ |
Za vreme velike seobe naroda i Hrvati se kreću s ostalim Južnim Slovenima iz stare otadžbine s onu stranu Karpata prema jugu, Balkanskom Poluostrvu. Stari Sloveni sele se, ne kao Germani organizovani u jake vojničke države, nego mirno, neprimetno, šireći se preko nepreglednih zemalja bez velikih ratova i dramatičnih bitaka, ali tim sigurnije i trajnije. Ono organsko, neodoljivo u etničkom prodiranju svih slovenskih plemena onoga vremena, javlja se i kod Južnih Slovena. Krenuti u drugoj polovini IV veka od Huna, oni prodiru prema granicama Rimskog Carstva zauzimajući zemlje, napuštene od germanskih naroda. Od početka VI veka oni napadaju već preko Save i Dunava na Balkansko Poluostrvo. Besprekidni ratovi i varvarskn upadi opustošili su rimske pokrajine na ovom poluostrvu. U puste zemlje naseljavaju se najpre Germani pa onda Sloveni. Preplavljene su najpre Dakija još pre seobe naroda, za njom Panonija, a početkom VII veka nepregledne gomile slovenskih kolonista naselile su i Balkansko Poluostrvo sve do Moreje.
Osvajanje i kolonizovanje Balkana izvršili su Južni Sloveni pod voćstvom Avara, jednog konjičkog mongolskog naroda, sastavljenog od raznih turanskih, većinom hunskih plemena. Oni su došli, u Panonsku Niziju polovinom VI veka pošto su pokorili okolna slovenska plemena. Pod avarskim voćstvom Južni Slovsni napadaju i osvajaju Balkan i Panoniju pa prodiru duboko u Alpe sve do Pustertala u Tirolu.
Južni Sloveni naseljavajući današnje naše zemlje ne stvaraju u početku većih država, nego se smeštaju u novom zavičaju i nastavljaju da žive razdrobljenim plemenskim životom kako su se bili navikli još u starom zavičaju.
Gomila, što je došla s istoka, bila je jednolična i po duhovnoj i po materijalnoj kulturi. Bio je to patrijarhalan poljoprivrednik, miroljubiv, ali samovoljan, bez osvajačkih težnja, ali sa jakim nagonom za slobodu. Nije trpeo naturenu disciplinu preko vlasti odozgo, nema kod njega još staleških razlika, a sređen odnos čoveka prema zajednici u porodici, bratstvu i plemenu davao mu je ono društveno uređenje, koje mu je najviše odgovaralo. Ta „slovenska demokratija“ doterala je u početku najdalje do plemena i župe, omogućila drugim, bolje organizovanim narodima i državama vekovima političku premoć u mnogim slovenskim zemljama. Međutim, ona je pomogla da se kod mnogih slovenskih naroda, pa i na Balkanu, izgrade druge, trajnije kulturne vrednosti i kulturni ideali nego ratničko-osvajački, kako su ih propovedali Germani. Ovo posebice vredi za prošlost hrvatskog naroda. jer nigde, osim možda kod Rusa, nije tako očuvano osećanje humaniteta spojenoga sa selom i seljakom, kao što je to slučaj u Hrvatskom Zagorju.