Vizantijska kultura (J. Bidlo) 0
| Vizantijska kultura Pisac: Jaroslav Bidlo |
1. glava >→ |
DR. JAROSLAV BIDLO.
Ime češkoga istorika dra. Jaroslava Bidla u nas je već dobro poznato, naročito otkako je izašla u hrvatskom prijevodu njegova odlična »Povijest Rusije u XIX. stoljeću« (1922.). Izlazeći s njegovom, »Vizantijskom kulturom« pred našu čitalačku publiku, smatram potrebnim, da u kratkim crtama prikazem vas njegov dosadašnji rad na istorijskom polju. Bidlo se rodio 17. novembra 1868. u Zabořima na L., pa se najprije iza svršene gimnazije posvetio teologiji, ali je doskora ostavi posvetivši se istoriji (u Pragu od 1889.—1892.). Univerzitetska studija svršio je Bidlo u Krakovu, gdje je izradio i svoju disertaciju: »Čeští emigranti v Polsku v době husitské a mnich Jeronym Pražský« (Štampana u Č. Č. M. 1895.). U toj disertaciji raspravlja Bidlo o veoma zanimljivoj epizodi češko-poljskih dodira, koji su u vezi s time, što je poslije osnivanja praškoga univerziteta mnogo Poljaka studiralo u Pragu, a kad je bio osnovan univerzitet u Krakovu, onda su nekadašnji đaci praškoga univerziteta postali profesori krakovskoga univerziteta. Češki protivnici husitizma nađoše u Poljskoj utočište, a i husitizam se u Poljskoj veoma raširio. Jeronym Pražský bijaše protivnik husitizma, ali se nalazio u Poljskoj prije nego što je došlo do husitskih ratova i pokušavaše, da širi kršćanstvo u Litvi. Poslije ovoga rada prešao je Bidlo na studij utjecaja češke »Jednote bratrske« na Poljake. Kad je god. 1548. Ferdinand I. češku braću protjerao iz čeških zemalja, našla su češka braća novu otadžbinu u Poljskoj, gdje je njihova crkvena organizacija postala važnim kulturnim i političkim faktorom u poljskoj istoriji druge polovine 16. stoljeća. Plod ovoga studija je glavno Bidlovo djelo: Jednota bratrská v prvním vyhnanství (3. sv. Praha 1900.—1909.) i nastavak: Vzájemný poměr české a polske větve Jednoty bratrské v letech 1587.—1609. (Časopis Matice Moravske 1917. i 1918.).
Na osnovu ovih radova postao je Bidlo god. 1906. vanrednim, a 1911. redovnim profesorom univerziteta u Pragu, zauzevši stolicu, koju je prije držao Konstantin Jireček t. j. profesuru opće istorije s naročitim obzirom na istoriju evropskoga istoka. Bidlo je istoriju evropskoga istoka shvatio s kulturnoga gledišta, te je učinio osnovom i središtem svojih predavanja na univerzitetu istoriju vizantijske kulture naročito u njezinom odnosu prema zapadno-evropskoj kulturi i obzirom na njezino značenje za Slovenstvo. Rezultat je njegove orijentacije u vizantološkoj istoriografiji članak u Češkom historijskom časopisu (1902.) pod naslovom: Studia byzantologická a Karla Krumbachera, Geschichte der byzantinischen Literatur. Predavajući vizantijsku istoriju čitav niz godina na praškom univerzitetu, izdao je odlomak iz svojih predavanja, koji sadržaje uvod u vizantijsku istoriju pod naslovom: »Kultura bizantská, její vzník a význam« (Praha 1917.), koji evo donosimo u prijevodu. Studij vizantijske kulture smatra Bidlo samo sredstvom za temeljito shvaćanje slavenske istorije, naročito istočnih pravoslavnih Slavena i on sprema sintezu istočno-evropske istorije, shvaćenu u kulturnom smislu. Ovo će djelo nositi naslov: »Filosofie dějin výcho-doevropských«. Kao priprava za ovu sintezu služi Bidlu studij ruske i poljske istorije, naročito novovjeke. Plod ovih studija je njegova Povijest Rusije u XIX. stolj. (1907. i 1908.), koja je izašla u mojem prijevodu. U svojim predavanjima Bidlo obrađuje naročito istoriju Rusije u 16. i 17. stolj., zanima se istorijom ukrajinskoga pitanja i problemom sjedinjenja pravoslavne crkve s rimskom.
Za studij »Jednote bratrske« prikupio je Bidlo mnogo vrijednog arhivalnog materijala, od kojeg je dosada izdao 2 sveska: »Akty Jednoty bratrské« Brno 1916. i 1923.
Od manjih Bidlovih radova valja spomenuti: »Cesta Metodějova do Cařihradu« (Č. M. Moravské 1916.); »Bratr Jan Rokyta u cara Ivana Hrozného« (Č. Č. H. IX.) i dr.
Češka se istoriografija u zadnja tri decenija razvila do visokoga stepena i ima danas čitav niz sjajnih reprezentanata, među kojima Bidlo zaprema jedno od prvih mjesta. Južnim Slovenima posvećuje Bidlo naročitu pažnju i ljubav. Pod njegovom je redakcijom osnovana biblioteka, u kojoj je izašla Stanojevića Istorija Srba u prijevodu Dr. Milade Paulove, njegove učenice. Dr. Paulova posvetila se naročito studiju savremene južnoslavenske istorije i doskora će izaći njezino veliko djelo o istoriji jugosl. odbora i njegova rada.
Zagreb, polovinom augusta. 1924.
Dr. Milan Prelog.