Istorija Srba, Hrvata i Slovenaca 5
| ←< 4. glava | ISTORIJA SRBA, HRVATA I SLOVENACA Pisac: Stanoje Stanojević |
6. glava >→ |
Hrišćanstvo.
U isto doba od prilike, kada se kod srpskih, hrvatskih i slovenačkih plemena stvara preokret u pogledima na državo-pravne odnose, kada se prvi put javlja pojam i svest o državi, i kada se stvara prvo državno uređenje, počeo se izvoditi još jedan, po značaju i posledicama isto tako važan, preokret u životu i u pogledima njihovim. U to se doba, u toku IX veka, počelo u većim razmerima širiti hrišćanstvo u srpskom, hrvatskom i slovenačkom narodu.
Kad su srpska, hrvatska i slovenačka plemena došla na Balkansko Poluostrvo, ona su ispovedala svoju staru neznabožačku veru. U novoj otadžbini međutim, ta su plemena zauzela zemlje, u kojima je hrišćanska vera već više stotina godina postojala, došla su u dodir sa stanovništvom, koje je već davno bilo prožeto Hristovom naukom, i koje je već davno imalo organizovanu hrišćansku crkvu. Stoga je sasvim prirodno da su pristalice hrišćanstva pokušavale da meću novim došljacima, već uskoro posle njihova dolaska, propovedaju Hristovu veru, koja je u to doba smatrana za najvažnije, ili jedino, obeležje humanosti i kulture. Rad u tome pravcu kao da je imao i nekog uspeha. Već je dosta rano u srpskim, hrvatskim, i osobito, slovenačkim plemenima, bilo pojedinaca, osobito meću viđenijim ljudima, koji su ostavili staru veru otaca, i prihvatili novu modernu veru. Ali su se ti slučajevi ipak dešavali izuzetno i pojedinačno, a masa naroda držala se još dugo svoje stare vere.
Međutim u IX veku, u momentima kada se u srpskim, hrvatskim i slovenačkim zemljama državna vlast, bilo istočnog bilo zapadnog carstva, osećala jakom, ona je uvek pomagala širenje i utvrđivanje nove vere. Taj rad je, kako izgleda, najviše imao uspeha kod Slovenaca, osobito u krajevima između Drave i Dunava, a najmanje kod primorskih plemena u srednjoj Dalmaciji, oko ušća Neretve. U zemlje hrvatskih i srpskih plemena državna je vlada u to doba slala zvanične predstavnike crkvene vlasti, misijonare, da tamo, u ime državne vlasti i potpomognuti državnim avtoritetom, propovedaju hrišćanstvo i organizuju hrišćansku crkvu.
Ali tako velika i važna promena, kao što je primanje nove vere, nije mogla biti izvedena brzo i lako, bez kriza i trzavica. Reakcija se brzo javila, osobito kod Srba, koji su smatrali, da im je nova vera od državne vlasti silom nametnuta, i da je ona simvol i najvažniji znak podčinjenosti toj vlasti. Stoga su Srbi, ustajući sredinom IX veka na oružje protiv Vizantije, da izvojuju sebi slobodu, uklonili odmah i novu veru i proterali njene zvanične predstavnike, misijonare. Nema pomena da je i kod Hrvata bilo reakcije u tome pravcu, te je kod njih hrišćanstvo verovatno već u to doba uhvatilo dosta čvrsta korena.
Ali se i kod Srba uskoro posle toga hrišćanstvo ipak utvrdilo. Avtoritet državne vlasti je vraćen, a i Srbi su došli do uverenja, da hrišćanstvo ne stoji u opreci sa njihovom slobodom i samostalnošću, ni u kom pogledu. Stoga se hrišćanska vera, koja je svakako, i pored poslednje reakcije, imala u srpskim zemljama dosta pristalica, ubrzo opet raširila i utvrdila među srpskim plemenima.
Rad na širenju hrišćanstva pomognut je bio osobito akcijom braće Kirila i Metoda, koji su preveli najvažnije crkvene knjige na slovenski, i time Hristovu nauku učinili pristupačnom i širim narodnim slojevima.
Krajem IX i početkom X veka hrišćanstvo je, u glavnom, već bilo sasvim zavladalo u srpskom, hrvatskom u slovenačkom narodu.